Konferencja Episkopatu Polski
Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów
Dostosowany do zwyczajów diecezji polskich
(19.06.2010)

Część VIII

Celebracje liturgiczne związane z uroczystymi aktami rządów biskupa

Rozdział I

Synody plenarne lub prowincjalne oraz synod diecezjalny

1185. Na mocy prastarej tradycji Kościoła zarówno sobory jak i synody diecezjalne obejmują również pewne czynności liturgiczne na wzór tych obchodów, o jakich świadczą Dzieje Apostolskie (15, 6-29). Zarządzanie Kościołem nigdy nie powinno być traktowane jako akt czysto administracyjny. Kiedy różne jego zespoły gromadzą się w imię i ku chwale Boga oraz pod wpływem Ducha Świętego, ujawniają jedność Ciała Chrystusa, która najbardziej jaśnieje w świętej liturgii. Ci bowiem, których ożywia wspólna troska, winni także jednoczyć się we wspólnej modlitwie.

1186. Zgromadzenia winny się rozpoczynać Mszą Świętą z udziałem wiernych. Wypada, aby wszyscy członkowie soboru lub synodu koncelebrowali z jego przewodniczącym. Ci zaś, którzy nie koncelebrują, mogą przyjąć Komunię Świętą pod obiema postaciami. Należy zastosować formularz Mszy za zgromadzonych na synodzie, zamieszczony w mszale pośród Mszy w różnych potrzebach. Nie można tego uczynić w dniach wymienionych w numerach 1 – 4 Tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych. Obowiązują szaty koloru czerwonego.

1187. Jeżeli warunki na to pozwalają przed Mszą sprawowana jest procesja. W miejscu, w którym lud się gromadzi, wykonuje się antyfonę Wysłuchaj nas albo inny odpowiedni śpiew. Przewodniczący pozdrawia wiernych, a następnie on sam lub ktoś z koncelebransów albo diakon krótko wprowadza wiernych w sens celebracji. Po zachęcie przewodniczący wypowiada kolektę z jednego z formularzy zamieszczonych w mszale: Msza za zgromadzenie o charakterze duchowym lub duszpasterskim, Msza za Kościół albo Msza za Kościół diecezjalny. Następnie nakłada kadzidło do kadzielnicy i je błogosławi. Diakon może wezwać obecnych: Idźmy z pokoju. W kierunku kościoła wyrusza procesja, w której jeden z diakonów uroczyście niesie księgę Ewangelii. W czasie procesji śpiewa się litanię do Świętych. W odpowiednim miejscu litanii można dodać imiona świętego patrona lub założyciela oraz świętych miejscowego Kościoła. Przed ostatnim wezwaniem dodaje się prośbę: Abyś ten synod nawiedził i pobłogosławił. Po wejściu procesji do kościoła koncelebransi całują ołtarz i wszyscy zajmują wyznaczone dla nich miejsca. Przewodniczący całuje i okadza ołtarz, po czym udaje się do katedry. Opuściwszy inne obrzędy wstępne, wypowiada kolektę Mszy Świętej.

1188. Jeżeli zaś nie było procesji, Mszę Świętą rozpoczyna się jak zwykle, zgodnie z obrzędem Mszy wspólnotowej. Po Ewangelii otwarty Ewangeliarz umieszcza się na odpowiednim pulpicie pośrodku prezbiterium.

1189. Po homilii wygłoszonej przez przewodniczącego zawsze odmawia się wyznanie wiary. Następnie wszyscy członkowie soboru lub synodu oraz sam przewodniczący, składają przysięgę.

Po modlitwie po Komunii przewodniczący udziela błogosławieństwa, a diakon odsyła wiernych. Na koniec przewodniczący rozpoczyna modlitwę: Oto jesteśmy (Adsumus) lub inną formułę, którą wszyscy podejmują.

1190. Wypada, aby przed zgromadzeniem się każdego dnia członkowie soboru lub synodu koncelebrowali Mszę Świętą albo sprawowali odpowiadającą porze dnia godzinę Liturgii godzin lub też uczestniczyli w celebracji słowa Bożego.

Jeśli celebrują Mszę Świętą, podczas procesji na wejście diakon uroczyście wnosi księgę Ewangelii i kładzie ją na ołtarzu, jak we Mszy wspólnotowej. Po odczytaniu Ewangelii otwartą księgę umieszcza się na odpowiednim pulpicie pośrodku prezbiterium.

Jeżeli uczestnicy soboru lub synodu celebrują Liturgię godzin, po jej zakończeniu diakon uroczyście wnosi księgę Ewangelii w otoczeniu usługujących, którzy niosą zapalone świece. W tym momencie wykonuje się zgodnie z obrzędem przewidzianym we Mszy Świętej odpowiednie czytanie z Ewangelii. Następnie diakon otwartą księgę umieszcza na pulpicie.

Jeżeli odbywa się celebracja słowa Bożego, wszystko przebiega tak, jak opisano wyżej, w numerach 221 – 226, z zachowaniem przepisów o oznakach czci należnej księdze Ewangelii.

1191. Na zakończenie ostatniego zgromadzenia śpiewa się hymn Ciebie, Boga, wysławiamy, po którym następuje modlitwa przewodniczącego i rozesłanie. Jeśli ma być sprawowana Msza Święta, hymn ten śpiewa się przed modlitwą po Komunii. Według uznania po rozesłaniu można śpiewać pochwalne aklamacje, zwane "królewskimi" lub "karolińskimi".

1192. To, co wyżej zostało powiedziane o soborach i o synodzie diecezjalnym, dotyczy – z odpowiednim przystosowaniem – także zgromadzeń zwoływanych częściej, w związku ze zwyczajnym zarządzaniem Kościołami. Należą do nich na przykład posiedzenia konferencji episkopatów, zebrania rady prezbiterów i tym podobne.

Rozdział II

Wizytacja pasterska

1193. Biskup, który dokonuje wizytacji parafii, czyli lokalnych wspólnot swej diecezji, nie powinien być postrzegany przez wiernych jako wykonawca uciążliwych zadań czysto administracyjnych, ale jako zwiastun Ewangelii, pasterz i arcykapłan powierzonej mu owczarni.

1194. Aby można było skutecznie osiągnąć cel wizytacji biskupiej, w miarę możności powinna się ona odbywać w tych dniach, w których wierni mogą się liczniej zgromadzić. Trzeba ponadto, by prezbiterzy w odpowiednim czasie przygotowali wiernych do wizytacji przez stosowną katechezę. Wizytacja winna trwać wystarczająco długo, aby biskup mógł dobrze poznać formy apostolstwa prezbiterów i świeckich wiernych, ocenić podejmowane dzieła miłości, przyczynić się do ich rozwoju i harmonizacji oraz przewodniczyć czynnościom liturgicznym.

1195. Biskup ubrany w szaty wymienione wyżej, w numerze 63, zostaje przyjęty stosownie do miejscowych okoliczności i warunków. Jeśli wydaje się to właściwe, duchowieństwo i wierni uroczyście przyjmują i witają biskupa przy drzwiach kościoła lub w samym kościele. Tam, gdzie uzna się to za możliwe i wskazane, zgromadzeni mogą uroczystym śpiewem towarzyszyć biskupowi w drodze do kościoła. Pewna, choć umiarkowana, okazałość w sposobie przyjęcia biskupa niech będzie znakiem miłości i szacunku wiernych względem dobrego pasterza.

1196. Proboszcz ubrany w kapę przyjmuje biskupa w drzwiach kościoła, podając mu krzyż do ucałowania, a następnie kropidło zanurzone w wodzie pobłogosławionej, którą biskup się żegna i kropi obecnych. Następnie biskup wchodzi do kościoła. Po krótkiej adoracji Najświętszego Sakramentu udaje się na miejsce przewodniczenia w prezbiterium. Proboszcz stojąc przed ołtarzem wzywa wiernych do modlitwy za biskupa. Po krótkiej modlitwie w milczeniu wypowiada kolektę: Boże, wiekuisty Pasterzu wiernych albo: Boże, Pasterzu i Rządco wszystkich wiernych, zamieszczoną w mszale839.

Biskup pozdrawia wiernych, po czym zapowiada plan wizytacji, wypowiada modlitwę związaną treścią z tytułem kościoła albo ku czci patrona miejscowości oraz udziela wiernym błogosławieństwa. Proboszcz zaś odsyła wiernych.

1197. Jeżeli ma być sprawowana Msza Święta, to bezpośrednio po modlitwie za biskupa on sam, stojąc przy krześle, ubiera szaty liturgiczne. Prezbiterzy pełniący w parafii posługę duszpasterską oraz przebywający na jej terenie winni tę Mszę z biskupem koncelebrować, wierni zaś czynnie w niej uczestniczyć. Należy zadbać o to zwłaszcza w odległych zakątkach diecezji, których mieszkańcy bardzo rzadko mogą w swej miejscowości brać udział we Mszy wspólnotowej.

1198. Aby wierni mogli wyraźniej dostrzec w osobie biskupa głównego szafarza Bożych misteriów oraz krzewiciela i stróża całego życia liturgicznego w powierzonym mu Kościele, pożądane jest, by podczas wizytacji pasterskiej biskup udzielał nie tylko sakramentu bierzmowania, lecz niekiedy również innych sakramentów, zwłaszcza z okazji nawiedzenia chorych.

1199. Jeżeli wizytacja trwa dłużej, dobrze będzie zaplanować w kościele sprawowanie jakiejś części Liturgii godzin albo celebrację słowa Bożego z homilią biskupa oraz modlitwami w intencji Kościoła powszechnego i diecezjalnego.

1200. Wypada, aby biskup razem z ludem nawiedził także cmentarz i pomodlił się tam za wiernych zmarłych, zachowując przepisy podane wyżej, w numerach 416 – 417, dotyczące pokropienia grobów wodą pobłogosławioną.

Rozdział III

Wprowadzenie nowego proboszcza

1201. Zgodnie z przepisem prawa proboszcz przed wprowadzeniem go do parafii albo w związku z aktem jej objęcia, winien złożyć wyznanie wiary w obecności ordynariusza lub jego delegata.

1202. Wprowadzenia nowego proboszcza dokonuje biskup lub jego delegat. Odbywa się to z udziałem wiernych i w najbardziej stosownym dniu, zgodnie w miejscowymi zwyczajami, albo lepiej – w sposób niżej opisany.

1203. Wypada, aby wprowadzenie łączyło się z celebracją Mszy Świętej. Można zastosować formularz Mszy z dnia, albo jeżeli pozwalają na to przepisy, formularz wotywny o tytule kościoła lub z Mszy o Duchu Świętym. Mszy Świętej przewodniczy biskup, koncelebrując z nowo mianowanym proboszczem oraz z innymi prezbiterami tej parafii lub dekanatu.

1204. Jeżeli ze słusznej przyczyny biskup uczestniczy we Mszy ale jej nie celebruje, wypada by przewodniczył przynajmniej liturgii słowa, na zakończenie zaś udzielił wiernym błogosławieństwa, jak to zostało podane wyżej, w numerach 175 – 185.

1205. Jeśli w związku z wprowadzeniem proboszcza istnieją jakieś miejscowe zwyczaje, należy je zachować. Jeśli ich nie ma, według uznania niżej opisane obrzędy można zachować w całości lub częściowo.

1206. Jeżeli okoliczności na to pozwalają, wierni mogą przyjąć biskupa i nowego proboszcza na granicy parafii, a następnie towarzyszyć im w procesji aż do drzwi kościoła. Tutaj biskup w krótkich słowach przedstawia nowego proboszcza i przekazuje mu klucze kościoła. Prezentacja może się jednak odbyć po pozdrowieniu na początku Mszy Świętej; zwłaszcza jeżeli na samym początku Mszy, po pozdrowieniu biskupa, odczytuje się dokument nominacyjny i proboszcz zgodnie z prawem składa przysięgę.

1207. Ewangelię może odczytać sam proboszcz. Przedtem podchodzi on do biskupa, który wręcza mu Ewangeliarz i udziela błogosławieństwa, jak podano wyżej, w numerze 140.

1208. W homilii biskup wyjaśnia wiernym urząd posługi proboszcza oraz znaczenie obrzędów, które za chwilę nastąpią.

1209. Po homilii nowy proboszcz odnawia przyrzeczenia złożone w czasie swoich święceń, odpowiadając na pytania biskupa:

Biskup:

Drogi bracie, wobec ludu, który ma zostać powierzony twojej pasterskiej pieczy, odnów przyrzeczenia, jakie złożyłeś w dniu twoich święceń.

Czy chcesz wiernie pełnić urząd posługiwania kapłańskiego w stopniu prezbitera, jako gorliwy współpracownik biskupów w kierowaniu Ludem Bożym pod przewodnictwem Ducha Świętego?

Proboszcz: Chcę.

Biskup:

Czy na chwałę Boga i dla uświęcenia chrześcijańskiego ludu chcesz pobożnie i z wiarą sprawować misteria Chrystusa, a zwłaszcza eucharystyczną Ofiarę i sakrament pokuty, zgodnie z tradycją Kościoła?

Proboszcz: Chcę.

Biskup:

Czy chcesz pilnie i mądrze pełnić posługę słowa, głosząc Ewangelię i wykładając prawdy katolickiej wiary?

Proboszcz: Chcę.

Biskup:

Czy chcesz coraz ściślej jednoczyć się z Chrystusem, Najwyższym Kapłanem, który z samego siebie złożył Ojcu za nas nieskalaną ofiarę, i razem z Nim poświęcać się Bogu za zbawienie ludzi?

Proboszcz: Chcę.

Biskup:

Czy mnie i moim następcom przyrzekasz cześć i posłuszeństwo?

Proboszcz: Przyrzekam.

Biskup:

Niech Bóg, który rozpoczął w tobie dobre dzieło, sam go dokona.

1210. Zależnie od uznania może się teraz odbyć procesja wewnątrz kościoła. Na początku idzie ministrant z dymiącą kadzielnicą, a za nim akolita lub ministrant z krzyżem między dwoma usługującymi, niosącymi zapalone świece. Na końcu idzie biskup wraz z proboszczem. Obchodząc dokoła wnętrza, biskup powierza opiece proboszcza napotykane po drodze miejsca, w których ma on pełnić posługę uświęcenia: krzesło w miejscu przewodniczenia, kaplicę Najświętszego Sakramentu, chrzcielnicę, konfesjonały. Biskup może również polecić proboszczowi, aby otworzył tabernakulum i okadził Najświętszy Sakrament, a potem chrzcielnicę. Wreszcie, jeśli będzie to łatwo wykonalne, biskup może poprosić proboszcza, aby uderzył w dzwony.

Jeżeli wyda się to bardziej stosowne, wszystkie powyższe czynności można wykonać przed Mszą Świętą.

1211. W modlitwie powszechnej należy dodać specjalne wezwanie w intencji biskupa i nowego proboszcza.

1212. Przed Komunią Świętą proboszcz może przekazać znak pokoju niektórym przedstawicielom wspólnoty parafialnej.

1213. Biskup może poprosić proboszcza, aby po modlitwie po Komunii wygłosił krótkie przemówienie do zgromadzonych.

1214. Wypada, aby proboszcz razem z biskupem i ludem nawiedził cmentarz oraz pomodlił się tam za wiernych zmarłych, zachowując według uznania przepisy, podane wyżej, w numerach 416 – 417, dotyczące pokropienia grobów wodą pobłogosławioną.

Przypisy

839 Por. Mszał rzymski. Msze i modlitwy w różnych potrzebach, 7. Msza za biskupa.