Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów
Ogólne wprowadzenie do Liturgii Godzin
(17.06.2005)

Rozdział I

Znaczenie Liturgii Godzin w życiu Kościoła

1. Publiczną i wspólną modlitwę Ludu Bożego słusznie zalicza się do głównych powinności Kościoła. Już od samych jego początków ci, którzy zostali ochrzczeni, "trwali w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwach" (Dz 2, 42). Dzieje Apostolskie wspominają wielokrotnie jednomyślną modlitwę wspólnoty chrześcijańskiej1.

Świadectwa pierwotnego Kościoła stwierdzają, że również i poszczególni wierni oddawali się modlitwie w określonych godzinach dnia. W różnych okolicach bardzo prędko ustalił się zwyczaj przeznaczania na wspólną modlitwę szczególnego czasu, jak np. o zmierzchu, gdy zapalano światła, lub z brzaskiem dnia, kiedy noc się kończy i zaczyna świtać.

Z biegiem czasu uświęcano wspólną modlitwą także inne godziny dnia, kierując się tym, co wyczytano w Dziejach Apostolskich. Ukazują one uczniów zgromadzonych o godzinie trzeciej2; Piotra wchodzącego na taras, aby się pomodlić około szóstej godziny (Dz 10, 9); Piotra i Jana wchodzących do świątyni na modlitwę o godzinie dziewiątej (3, 1); Pawła i Sylasa modlących się o północy i śpiewających hymny Bogu (16, 25).

2. Owe wspólne modlitwy przekształcały się stopniowo w ściśle określone Godziny modlitw. Tak powstała Liturgia Godzin, wzbogacona także czytaniami. Jest ona przede wszystkim modlitwą uwielbienia i prośbą błagalną; jest modlitwą Kościoła z Chrystusem i do Chrystusa.

I. Modlitwa Chrystusa

Chrystus modli się do Ojca

3. Najwyższy Kapłan Nowego i Wiecznego Przymierza Jezus Chrystus, Słowo pochodzące od Ojca i będące blaskiem Jego chwały, przyszedł na świat dla udzielenia ludziom życia Bożego i "wniósł w to ziemskie wygnanie ów hymn, który w niebiańskich przybytkach rozbrzmiewa po wszystkie wieki"3. Odtąd z Serca Jezusa płynie chwała Boża wyrażona ludzkimi słowami uwielbienia, przebłagania i wstawiennictwa. On, który jest początkiem nowej ludzkości i Pośrednikiem między Bogiem i ludźmi, modli się do Ojca w imieniu wszystkich ludzi i dla ich dobra.

4. Syn Boży, który stanowi jedno ze swoim Ojcem (por. J 10, 30), przychodząc na świat, wypowiedział te słowa: "Oto idę, aby spełnić wolę Twoją" (Hbr 10, 9; por. J 6, 38), zechciał także pozostawić nam przykład swojej modlitwy. Ewangelia ukazuje nam często modlącego się Chrystusa4: podczas chrztu, gdy Bóg ujawnia Jego posłannictwo; przed powołaniem Apostołów5; przy cudownym rozmnożeniu chleba6; w czasie przemienienia na górze7; przy uzdrowieniu głuchoniemego8; podczas wskrzeszenia Łazarza9; przed mesjańskim wyznaniem wiary przez Piotra10; kiedy uczył swych uczniów modlitwy11; po ich powrocie z misji, na którą ich wysłał12; gdy błogosławił dzieci13 i kiedy się modlił za Piotra14.

Codzienna działalność Chrystusa łączyła się ściśle z modlitwą, nawet więcej: ona jakby z modlitwy płynęła. Widzimy Go udającego się na miejsce odosobnione lub na górę, aby się modlić15; wstającego nad ranem16 lub modlącego się późnym wieczorem, aż do czwartej straży nocnej17, spędzającego całą noc na modlitwie18.

Wiemy, że Chrystus uczestniczył w modlitwie publicznej w synagogach, dokąd się udawał w sobotę "zgodnie ze swoim zwyczajem"19, oraz w świątyni, którą nazwał domem modlitwy20. Niewątpliwie też odmawiał codzienne modlitwy, jak to czynili pobożni Izraelici. Odmawiał także tradycyjne błogosławieństwa przy posiłkach: podczas rozmnożenia chlebów21, przy Ostatniej Wieczerzy22 i kiedy w Emaus zasiadł do stołu ze swoimi uczniami23. Odśpiewał też z nimi hymn przed udaniem się na Górę Oliwną24.

Aż do końca swego życia - w obliczu Męki25, podczas Ostatniej Wieczerzy26, w trwodze konania27 i na krzyżu28 - ukazuje nam Boski Mistrz modlitwę jako moc ożywiającą całą Jego działalność mesjańską i Jego przejście z tego świata do Ojca. "Z głośnym wołaniem i płaczem za swych dni doczesnych zanosił On gorące prośby i błagania do Tego, który mógł Go wybawić od śmierci, i został wysłuchany dzięki swej uległości" (Hbr 5, 7). Kiedy zaś dokonał ofiary na ołtarzu krzyża, "udoskonalił na wieki tych, którzy są uświęcani" (Hbr 10, 14); powstawszy zaś z martwych, żyje zawsze i modli się za nas29.

II. Modlitwa Kościoła

Wezwanie do modlitwy

5. To, co Pan Jezus sam czynił, polecił również i nam czynić. Mówił bowiem często: "Módlcie się", "proście", "błagajcie"30, "w imię moje"31. Pozostawił nam także wzór prośby w Modlitwie Pańskiej32. Podkreślał konieczność33 modlitwy pokornej34, czujnej35, ustawicznej i ufnej w dobroć Ojca36, ożywionej dobrą intencją i pełnej szacunku w obliczu Boga37.

Apostołowie często nam przekazują w swoich listach różne modlitwy, zwłaszcza wielbiące Pana i dziękczynne. Oni również wzywają nas do gorliwej i ustawicznej modlitwy38 zanoszonej w Duchu Świętym39 przez Chrystusa40 do Boga41 i podkreślają jej skuteczność dla naszego uświęcenia42. Zachęcają nas także do modlitwy uwielbienia43 i dziękczynienia44, błagalnej45 i wstawienniczej za wszystkich46.

Kościół podejmuje modlitwę Chrystusa

6. Człowiek jest stworzony przez Boga i zależny od Niego. Powinien więc uznać i wyznawać tę władzę Stwórcy nad sobą. Tak też czynili, modląc się, wszyscy pobożni w ciągu wieków.

Ale zwracając się do Boga, musimy pozostawać w jedności z Chrystusem, Panem wszystkich ludzi i jedynym Pośrednikiem47, bo tylko przez Niego mamy dostęp do Boga48. On bowiem łączy ze sobą całą społeczność ludzką49. W ten sposób powstaje wewnętrzny związek między modlitwą Chrystusa a modlitwą całej rodziny ludzkiej. W Chrystusie więc, i tylko w Nim, religijność człowieka znajduje swą zbawczą wartość i osiąga swój cel.

7. Istotny i najgłębszy związek zachodzi natomiast między Chrystusem i tymi, których On włączył jako członków do swojego Ciała, czyli Kościoła, przez sakrament odrodzenia. W ten sposób całe Ciało otrzymuje wszelkie bogactwa Syna: dar Ducha Świętego, prawdę i życie oraz uczestnictwo w Boskim synostwie Chrystusa, objawione nam w Jego modlitwie, gdy przebywał wśród nas.

Całe Ciało Kościoła ma także udział i w kapłaństwie Chrystusa: "Ochrzczeni bowiem stanowią przez odrodzenie i namaszczenie Duchem Świętym dom duchowy i święte kapłaństwo"50, uzdolnieni do składania kultu Nowego Przymierza; kult ten nie jest owocem naszych wysiłków, lecz zasług Chrystusa i Jego darem.

"Największy to dar Boga dla ludzi: Swoje Słowo, przez które wszystko się stało, uczynił ich Głową; ich samych zaś Jego członkami. Syn Boży jest więc i Synem człowieczym. Jako Bóg jest jedno z Ojcem, a jako człowiek jednym spośród ludzi. Gdy w modlitwie zwracamy się do Boga, nie odłączamy od Niego Jego Syna; a kiedy modli się Ciało, nie czyni tego bez łączności z Głową. Nasz Pan Jezus Chrystus, Syn Boży, jest jedynym Zbawcą swego Ciała. On sam się modli za nas i w nas, a i do Niego my się modlimy. On modli się za nas jako nasz kapłan; modli się w nas, bo jest Głową Ciała, którym jesteśmy, a my modlimy się do Niego, bo jest naszym Bogiem. Rozpoznajmy więc w Nim nasze głosy, a Jego głos w nas samych"51.

Na tym więc polega wielkość modlitwy chrześcijańskiej: jest ona udziałem w miłości Jednorodzonego Syna do Ojca i w modlitwie, którą Syn podczas swego ziemskiego życia wyrażał ludzkimi słowami. Ta modlitwa trwa nieustannie w całym Kościele i wszystkich jego członkach w imieniu całej ludzkości i dla jej zbawienia.

Działanie Ducha Świętego

8. Jedność modlącego się Kościoła jest dziełem Ducha Świętego. Jest On w Chrystusie52, w całym Kościele i w każdym ochrzczonym. To właśnie "Duch przychodzi z pomocą naszej słabości" i "przyczynia się za nami w błaganiach, których nie można wyrazić słowami" (Rz 8, 26). On, jako Duch Syna, daje nam "Ducha przybrania za synów, w którym możemy wołać: Abba, Ojcze!" (Rz 8, 15). Nie ma więc modlitwy chrześcijańskiej bez działania Ducha Świętego. On jednoczy cały Kościół i przez Syna prowadzi go do Ojca.

Modlitwa wspólnoty

9. Przykład i polecenia Pana i Apostołów wzywają nas do nieustannej i wytrwałej modlitwy. Nie chodzi tu o czysto prawny nakaz, ale o najbardziej istotną cechę Kościoła. Jest on bowiem wspólnotą i ma to wyrażać także i w modlitwie. Dlatego Dzieje Apostolskie, gdy mówią po raz pierwszy o wspólnocie wiernych, ukazują ją jako "trwającą jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryją, Matką Jezusa, i z braćmi Jego" (Dz 1, 14). "Jeden duch i jedno serce ożywiały wszystkich, którzy uwierzyli" (Dz 4,32). Źródłem zaś tej jedności było słowo Boże, braterska wspólnota, modlitwa i Eucharystia53.

Bez wątpienia modlitwa w odosobnieniu i przy drzwiach zamkniętych54 jest zawsze konieczna i zalecana55, bo jest modlitwą członka Kościoła przez Chrystusa w Duchu Świętym. Jednakże modlitwa wspólnoty ma szczególną wartość, bo przecież Chrystus powiedział: "Gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich" (Mt 18, 20).

III. Liturgia Godzin

Uświęcenie czasu

10. Chrystus nam polecił: "Zawsze trzeba się modlić i nie ustawać" (Łk 18, 1). Kościół stosuje się wiernie do tego polecenia, nie ustaje w modlitwie i wzywa nas do niej tymi słowami: "Przez Niego (Jezusa) składajmy Bogu ofiarę pochwalną nieustannie" (Hbr 13, 15). Przykazanie to spełniamy nie tylko sprawując Eucharystię, ale także w inny sposób, a zwłaszcza przez Liturgię Godzin. Wyróżnia się ona spośród czynności liturgicznych szczególnie tym, że uświęca wszystkie pory dnia i nocy, jak o tym świadczy starożytna tradycja chrześcijańska56.

11. Celem Liturgii Godzin jest więc uświęcenie dnia i ludzkiej działalności. Jej układ ma przeto odpowiadać w miarę możności, przez poszczególne Godziny, odpowiednim chwilom dnia, z równoczesnym uwzględnieniem warunków życia współczesnego57. Dlatego "celem rzeczywistego uświęcenia dnia i sprawowania modlitwy Godzin z duchowym pożytkiem zaleca się przy ich odmawianiu zachowanie czasu najbardziej zbliżonego do pory właściwej poszczególnym Godzinom kanonicznym"58.

Liturgia Godzin a Eucharystia

12. Liturgia Godzin rozciąga na poszczególne pory dnia59 uwielbienie i dziękczynienie oraz wspomnienie tajemnic zbawienia, modlitwę błagalną i przedsmak niebieskiej chwały dany nam w Eucharystii, będącej ośrodkiem i szczytem całego życia wspólnoty chrześcijańskiej60.

Liturgia Godzin najlepiej przygotowuje do owocnego sprawowania Eucharystii i ożywia odpowiednie usposobienie, jak wiarę, nadzieję, miłość, pobożność i ducha ofiary.

Liturgia Godzin spełnieniem kapłańskiego dzieła Chrystusa

13. Chrystus w Duchu Świętym spełnia przez Kościół "dzieło odkupienia ludzi i doskonałego uwielbienia Boga"61. Dokonuje się ono przez Eucharystię i sakramenty, ale także przez Liturgię Godzin62. Chrystus bowiem jest obecny, kiedy zbiera się wspólnota, gdy głosi się słowo Boże i gdy "Kościół modli się i śpiewa psalmy"63.

Uświęcenie człowieka

14. Liturgia Godzin uświęca człowieka64 i wielbi Boga. Przez nią bowiem nawiązuje się dialog pomiędzy Bogiem i ludźmi, gdy "Bóg przemawia do swego ludu, ...a lud odpowiada Bogu śpiewem i modlitwą"65.

Zbawcze słowo Boże zajmuje ważne miejsce w Liturgii Godzin i może ono przynieść jej uczestnikom obfite owoce uświęcenia. Z Pisma świętego bowiem wzięte są czytania; słowo Boga zawarte w psalmach śpiewa się przed Jego obliczem, a prośby, modlitwy i śpiewy przenika duch i natchnienie Pisma66.

Wiara uczestniczących karmi się nie tylko tym, "co zostało napisane dla naszego pouczenia" (Rz 15, 4), lecz także wtedy, gdy Kościół modli się i śpiewa, dusze wznoszą się ku Bogu w należnym Mu hołdzie i otrzymują od Niego obfitszą łaskę67.

Chwała oddawana Bogu w jedności z Kościołem niebios

15. W Liturgii Godzin Kościół spełnia kapłański urząd Chrystusa, składając Bogu "nieustannie"68 ofiarę czci, to znaczy owoc warg, które wyznają Jego imię69. Ta modlitwa jest głosem Oblubienicy przemawiającej do Oblubieńca. Jest to ponadto modlitwa, w której Chrystus wraz ze swoim Ciałem zwraca się do Ojca70. "Wszyscy poświęcający się tej modlitwie wypełniają zadanie Kościoła i zarazem uczestniczą w najwyższym zaszczycie Oblubienicy Chrystusa, ponieważ oddając Bogu chwałę, stają przed Bożym tronem w imieniu Matki Kościoła"71.

16. Kościół, wielbiąc Boga Liturgią Godzin, łączy się z pieśnią chwały wiecznie rozbrzmiewającą w niebiańskich przybytkach72, a równocześnie raduje się przedsmakiem wieczystej chwały wyśpiewywanej nieustannie przed tronem Boga i Baranka, opisanej przez św. Jana w Księdze Apokalipsy. Albowiem nasza ścisła łączność z Kościołem w niebie wtedy się urzeczywistnia, gdy wspólnie w radosnym uniesieniu "sławimy Boży majestat, a odkupieni przez krew Chrystusa ze wszystkich pokoleń, języków, ludów i narodów (por. Ap 5,9) i zebrani w jeden Kościół, jedną pieśnią chwały wysławiamy Boga w Trójcy Jedynego"73.

Tę niebieską liturgię ujrzeli w widzeniach prorocy jako zwycięski dzień bez nocy i światłość bez ciemności: "Już słońca mieć nie będziesz w dzień jako światła ani jasność księżyca nie zaświeci tobie, lecz Pan ci będzie wieczną światłością" (Iz 60,19; por. Ap 21,23.25). "Będzie jeden jedyny dzień - Pan tylko wie o nim - nie będzie to dzień ani noc, wieczorną porą będzie jasno" (Za 14, 7). Już przeto "dosięgnął nas kres czasów (por. 1 Kor 10,11); już zostało ustanowione nieodwołalnie odnowienie świata i w pewien rzeczywisty sposób jest ono antycypowane w doczesności"74. Tak poucza nas wiara o sensie naszego życia na ziemi i każę nam oczekiwać razem z całym stworzeniem objawienia się synów Bożych75. Tę wiarę głosimy w Liturgii Godzin, tej nadziei dajemy wyraz i w niej się umacniamy, i już teraz poniekąd mamy udział w radościach wiekuistej chwały dnia, który nie zna zmierzchu.

Prośby błagalne i orędownictwo

17. Liturgia jest nie tylko uwielbieniem Boga. W niej Kościół wyraża także prośby i pragnienia wiernych oraz wyprasza dla całego świata zbawienie u Chrystusa, a przez Niego u Ojca76. Jest to nie tylko głos Kościoła, ale i Chrystusa, bo w Jego imieniu, to znaczy "przez naszego Pana Jezusa Chrystusa", modlitwy te są zanoszone. W ten sposób Kościół w dalszym ciągu podejmuje modlitwy i błagania, które Chrystus wypowiadał za dni swego Ciała77, i przez to są one szczególnie skuteczne. A więc nie tylko miłość, przykład i pokuta wspólnoty kościelnej, lecz także i jej modlitwa jest rzeczywistą posługą, którą jak matka spełnia wobec dusz, aby je prowadzić do Chrystusa78.

Dotyczy to przede wszystkim tych, których szczególnie powołano do sprawowania Liturgii Godzin, mianowicie: biskupów, prezbiterów i diakonów, modlących się z obowiązku za swoich wiernych i za cały lud Boży79, a także osób zakonnych80.

Źródło i uwieńczenie działalności pasterskiej

18. Uczestnictwo w Liturgii Godzin przyczynia się do duchowego wzrostu Ludu Bożego81. Jest ono ukrytym, ale bardzo istotnym apostolstwem. "Albowiem apostolskie prace zmierzają do tego, aby wszyscy, którzy przez wiarę i chrzest stali się dziećmi Boga, razem się gromadzili, pośród Kościoła chwalili Boga, uczestniczyli w ofierze i spożywali Wieczerzę Pańską"82.

W ten sposób życie wiernych wyraża i ukazuje innym "misterium Chrystusa i rzeczywistą naturę prawdziwego Kościoła. Jest on bowiem... widzialny i wyposażony w dobra niewidzialne, żarliwy w działaniu i oddany kontemplacji, obecny w świecie, a zarazem pielgrzymujący"83.

Równocześnie czytania i modlitwy Liturgii Godzin są źródłem życia chrześcijańskiego. Ze stołu Pisma świętego i słów Świętych Pańskich czerpie ono swój pokarm, modlitwą zaś się umacnia. I tylko Pan, bez którego nic uczynić nie możemy84, sprawia, że nasze działanie jest skuteczne i owocne85, gdy o to będziemy Go prosić. W ten sposób będziemy dzień po dniu wzrastali jako świątynia Boga w Duchu86 na miarę pełnego wzrostu dojrzałości Chrystusowej87, zarazem przybywać nam będzie sił do głoszenia Chrystusa wszystkim, którzy są na zewnątrz88.

Zgodność ducha ze słowem

19. Modlitwa ta stanie się prawdziwie modlitwą osobistą każdego, kto w niej uczestniczy, gdy będzie sprawowana godnie, uważnie i gorliwie, a duch dostroi się do słów. Wtedy też stanie się źródłem pobożności i wielorakiej łaski Bożej i żywić będzie modlitwę prywatną oraz działalność apostolską89. Niech więc każdy współpracuje z łaską z wysoka, aby jej nie przyjmować na próżno, niech szuka Chrystusa i przez modlitwę coraz głębiej wnika w Jego misterium90. Niech wszyscy wielbią Boga i zanoszą do Niego błagania w tym samym duchu, w jakim się modlił Boski Zbawiciel.

IV. Osoby odprawiające Liturgię Godzin

a. Wspólne odprawianie Liturgii Godzin

20. Liturgia Godzin, podobnie jak inne czynności liturgiczne, nie jest czynnością prywatną, lecz całego Ciała Kościoła. Ona to czyni je widocznym i nań oddziałuje91. Jest to najbardziej dostrzegalne - i dlatego najbardziej zalecane - gdy ją sprawuje Kościół miejscowy wraz ze swoim biskupem w otoczeniu prezbiterów i sług ołtarza92, bo "w tym Kościele prawdziwie jest obecny i działa jeden, święty, katolicki i apostolski Kościół Chrystusowy"93. Nawet wtedy, gdy biskup jest nieobecny, kanonicy kapitulni czy inni prezbiterzy powinni to czynić w czasie odpowiadającym poszczególnym Godzinom, i jeśli to możliwe, z udziałem wiernych. To samo odnosi się także do kapituł kolegiackich.

21. Wszędzie, gdzie jest to możliwe, główne Godziny powinny być wspólnie odprawiane w kościele także przez inne zespoły wiernych, przede wszystkim parafialne; parafie są bowiem wspólnotami diecezji, zorganizowanymi lokalnie pod przewodnictwem pasterzy zastępujących biskupa. "W pewien sposób przedstawiają one widzialny Kościół ustanowiony na całej ziemi"94.

22. Wierni, wezwani na Liturgię Godzin i na niej zebrani w jedności serc i głosów, czynią widocznym Kościół sprawujący misterium Chrystusa95.

23. Organizacja i kierowanie modlitwą wspólnoty należy do tych, którzy otrzymali święcenia lub specjalną misję kanoniczną96. Niech więc dołożą oni starań, "by wszyscy powierzeni ich trosce trwali jednomyślnie na modlitwie"97. Mają oni zachęcać wiernych do wspólnego udziału w głównych częściach Liturgii Godzin98 zwłaszcza w niedziele i święta, oraz przygotowywać ich do tego odpowiednimi pouczeniami. Niech ich pouczają, że taki udział jest autentyczną szkołą modlitwy"99. Aby to osiągnąć, należy przyswoić wiernym zrozumienie psalmów w duchu chrześcijańskim, a oni w ten sposób nauczą się stopniowo modlitwy Kościoła i coraz bardziej będą ją przeżywać100.

24. Wspólnoty kanoników, mnichów i mniszek oraz członkowie innych zakonów, którzy na mocy reguły lub konstytucji odprawiają wspólnie Liturgię Godzin w całości lub częściowo, według powszechnego albo własnego obrzędu, ukazują w specjalny sposób modlący się Kościół, bo są wtedy w pełni obrazem Kościoła wielbiącego Pana zgodnym głosem. Wspólnoty te spełniają zadanie "współpracy - przede wszystkim przez modlitwę - w budowaniu i wzroście całego Mistycznego Ciała Chrystusa i dla dobra Kościołów partykularnych"101. Odnosi się to zwłaszcza do wspólnot kontemplacyjnych.

25. Ci, którzy przyjęli święcenia, i wszyscy duchowni, którzy nie są zobowiązani skądinąd do wspólnego odmawiania Liturgii Godzin, jeśli mieszkają razem lub biorą udział w swoich spotkaniach, niech się starają odmówić wspólnie przynajmniej część tych modlitw, a zwłaszcza Jutrznię rano i Nieszpory pod wieczór102.

26. Zakonnikom i zakonnicom nie zobowiązanym do wspólnego sprawowania Liturgii Godzin, a także osobom należącym do jakichkolwiek Instytutów życia konsekrowanego i wspólnot życia apostolskiego, usilnie się zaleca, aby ją odprawiali we własnej wspólnocie, albo z wiernymi, w całości lub częściowo.

27. Ludzi świeckich gromadzących się z różnych powodów, apostolskich lub innych, zachęca się do wypełnienia obowiązku wspólnej modlitwy Kościoła103 przez odmówienie części Liturgii Godzin. Wypada bowiem, by się przyzwyczajali do czczenia Boga w duchu i prawdzie, a to przede wszystkim przez czynność liturgiczną104. Niech też wiedzą, że przez kult publiczny i modlitwę dosięgają wszystkich ludzi i w niemałym stopniu mogą się przyczynić do zbawienia całego świata105.

Wypada wreszcie, by i w rodzinie, która jest jakby domowym sanktuarium Kościoła, nie poprzestawano na wspólnych modlitwach, ale także, w miarę możności, odmawiano jakąś część Liturgii Godzin, zespalając się w ten sposób tym ściślej z całym Kościołem106.

b. Obowiązek odprawiania Liturgii Godzin

28. Liturgię Godzin powierzono szczególnie tym, którzy przyjęli święcenia, tj. biskupom, prezbiterom i diakonom. Każdy więc z nich jest do niej zobowiązany, nawet wtedy, gdy wierni nie biorą w niej udziału. W tym wypadku stosuje się odpowiednie zmiany. Kościół poleca tym duchownym odprawianie Liturgii Godzin, ponieważ modlitwa Chrystusowa ma trwać nieprzerwanie w Kościele. Stanie się to wtedy, kiedy przynajmniej oni będą spełniali stale i niezawodnie to, co jest zadaniem całej wspólnoty wierzących107.

Przede wszystkim biskup jest widzialnym uosobieniem Chrystusa; jest on bowiem najwyższym kapłanem swej owczarni i od niego w pewien sposób wywodzi się i zależy życie w Chrystusie wiernych, którzy zostali mu powierzeni108. Dlatego biskup ma być oddany modlitwie jako pierwszy spośród grona swego Kościoła, a sprawowana przez niego Liturgia Godzin jest zawsze modlitwą w imieniu Kościoła i za Kościół mu powierzony109.

Prezbiterzy zjednoczeni z biskupem i całym prezbiterium także uosabiają Chrystusa Kapłana110 i na nich też spoczywa ten sam obowiązek zanoszenia do Boga modlitw błagalnych za lud im oddany jak również za cały świat111.

Wszyscy wyżej wymienieni spełniają posługę Dobrego Pasterza modlącego się za swoich, aby mieli życie i zespolili się w jedno112. Liturgia Godzin, do której Kościół ich zobowiązuje, ma ożywiać ich pobożność i modlitwę osobistą113, być dla nich źródłem kontemplacji oraz natchnieniem pracy duszpasterskiej i misyjnej dla rozkwitu Kościoła Bożego114.

29. Biskupi, prezbiterzy i diakoni przygotowujący się do kapłaństwa, którzy otrzymali od Kościoła polecenie (por. nr 17) sprawowania Liturgii Godzin, mają obowiązek codziennie w całości ją odmówić115, zachowując w miarę możności odpowiednią porę dnia.

Przede wszystkim niech zwrócą baczniejszą uwagę na Godziny, które są jak gdyby ośrodkiem tej liturgii, to znaczy na Jutrznię i Nieszpory, i niech nie opuszczają ich bez poważnego powodu.

Niech też wiernie odmawiają Godzinę czytań, jest ona bowiem przede wszystkim sprawowaniem liturgii słowa Bożego. W ten sposób dopełnią codziennego zadania szczególnie im powierzonego, a mianowicie karmienia się tym słowem, by stawać się coraz bardziej doskonałymi uczniami Pana i coraz doskonalej wnikać w niezgłębione bogactwa Chrystusa116.

Dla lepszego uświęcenia całego dnia niech z prawdziwej potrzeby serca odmawiają Modlitwę w ciągu dnia i na jego zakończenie. Przez tę ostatnią wypełnią w całości oficjum i polecą się Bogu.

30. Diakoni ustanowieni na stałe, do których również odnosi się polecenie Kościoła, mają codziennie odmawiać część Liturgii Godzin określoną przez Konferencję Episkopatu117.

31. a) Kapituły katedralne i kolegiackie mają odprawiać w chórze części Liturgii Godzin przewidziane prawem ogólnym lub partykularnym. Członkowie tych kapituł oprócz Godzin obowiązujących wszystkich duchownych mają obowiązek odmawiać prywatnie te Godziny, które obowiązują ich kapitułę118.

b) Wspólnoty zakonne zobowiązane do Liturgii Godzin oraz ich poszczególni członkowie mają odprawiać oficjum zgodnie z własnymi ustawami, zachowując przepis zawarty w nr. 29, odnoszący się do tych, którzy przyjęli święcenia.

Wspólnoty zaś zobowiązane do oficjum w chórze mają tamże codziennie sprawować całość Liturgii Godzin119. Poza chórem zaś członkowie tych wspólnot odmawiają Godziny zgodnie z własnym prawem partykularnym, ale zawsze zachowując przepis podany w nr. 29.

32. Pozostałe wspólnoty zakonne oraz ich członkowie niech odprawiają część Liturgii Godzin zależnie od konkretnych warunków ich życia; Liturgia Godzin, która jest modlitwą Kościoła, tworzy ze wszystkich, gdziekolwiek się znajdują, jedno serce i jedną duszę120.

Podobne wezwanie kieruje się także do ludzi świeckich121.

c. Układ Liturgii Godzin oraz jej sprawowanie

33. Liturgia Godzin, zgodnie z przeznaczeniem, w doborze treści oraz układzie rządzi się własnymi prawami. Dobiera ona i układa we właściwy sobie sposób te składniki, które znajdują się we wszystkich obrzędach chrześcijańskich. I tak na każdą Godzinę składa się hymn, następnie psalmodia, potem dłuższe lub krótsze czytanie Pisma świętego, wreszcie modlitwy na zakończenie.

Liturgia Godzin, czy to wspólnie odprawiana, czy odmawiana prywatnie, pozostaje zawsze w swej istocie dialogiem między Bogiem a człowiekiem. Jednakże wspólne jej odprawianie jaśniej uwydatnia to, że jest ona z natury rzeczy modlitwą wspólnoty Kościoła. Wspólne odprawianie tej liturgii sprzyja czynnemu uczestnictwu biorących w niej udział zgodnie z funkcją przypadającą każdemu. Dzieje się to przez aklamacje, dialog, chórowe odmawianie psalmów i dopuszcza różnorodne zastosowanie form i środków wyrazu122. Dlatego wspólnotowe odprawianie Liturgii Godzin ma zawsze pierwszeństwo, szczególnie jeżeli się mu zapewni czynny udział wiernych, i należy je przedkładać nad prywatne jej odmawianie123. W miarę możności i gdy sprawuje się ją w chórze lub wspólnocie, wypada odprawiać ją ze śpiewem, zgodnie z jej założeniami i przeznaczeniem, uwzględniając przy tym charakter poszczególnych jej części.

W ten sposób wypełni się napomnienie Apostoła: "Słowo Chrystusa niech w was mieszka w całym swym bogactwie: z całą mądrością nauczajcie i napominajcie siebie, psalmami, hymnami, pieśniami pełnymi ducha, pod wpływem łaski śpiewając Bogu w waszych sercach" (Kol 3, 16; por. Ef 5, 19-20).

[Przypisy – tyt. red.]

1 Por. Dz 1, 14; 4, 24; 12, 5. 12; por. Ef 5, 19nn.

2 Por. Dz 2, 1-15.

3 KL 83.

4 Łk 3, 21n.

5 Łk 6, 12.

6 Mt 14, 19; 15, 36; Mk 6, 41; 8, 7; Łk 9, 16; J 6, 11.

7 Łk 9, 28n.

8 Mk 7, 34.

9 J 11, 41nn.

10 Łk 9, 18.

11 Łk 11, 1.

12 Mt 11, 25nn.; Łk 10, 21nn.

13 Mt 19, 13.

14 Łk 22, 32.

15 Mk 1, 35; 6, 46; Łk 5, 16; por. Mt 4, 1 par.; Mt 14, 23.

16 Mk 1, 35.

17 Mt 14, 23. 25; Mk 6, 46. 48.

18 Łk 6, 12

19 Łk 4, 16.

20 Mt 21, 13 par.

21 Mt 14, 19 par.; Mt 15, 36 par.

22 Mt 26, 26 par.

23 Łk 24, 30.

24 Mt 26, 30 par.

25 J 12, 27n.

26 J 17, 1-26.

27 Mt 26, 36-44 par.

28 Łk 23, 34. 46; Mt 27, 46; Mk 15, 34.

29 Por. Hbr 7, 25.

30 Mt 5, 44; 7, 7; 26, 41; Mk 13, 33; 14, 38; Łk 6, 28; 10, 2; 11, 9; 22, 40. 46.

31 J 14, 13 n; 15, 16; 16, 23n. 26.

32 Mt 6, 9-13; Łk 11, 2-4.

33 Łk 18, 1.

34 Łk 18, 9-14.

35 Łk 21, 36; Mk 13, 33.

36 Łk 11, 5-13; 18, 1-8; J 14, 13; 16, 23.

37 Mt 6, 5-8; 23, 14; Łk 20, 47; J 4, 23.

38 Rz 8, 15. 26; 1 Kor 12, 3; Ga 4, 6; Jud 20.

39 2 Kor 1, 20; Kol 3, 17.

40 Hbr 13, 15.

41 Rz 12, 12; 1 Kor 7, 5; Ef 6, 18; Kol 4, 2; 1 Tes 5, 17; 1 Tm 5, 5; 1 P 4, 7.

42 1 Tm 4, 5; Jk 5, 15n; 1 J 3, 22; 5, 14n.

43 Ef5, 19n; Hbr 13, 15; Ap 19, 5.

44 Kol 3, 17; Flp 4, 6; 1 Tes 5, 17; 1 Tm 2, 1.

45 Rz 8, 26; Flp 4, 6.

46 Rz 15, 30; 1 Tm 2, 1n; Ef 6, 18; 1 Tes 5, 25; Jk 5, 14. 16.

47 1 Tm2, 5; Hbr 8, 6; 9, 15; 12, 24.

48 Rz 5, 2; Ef 2, 18; 3, 12.

49 Por. KL 83.

50 KK 10.

51 Św. Augustyn, Enarrationes in Psalmos, Ps 85, nr 1 (Komentarz do Ps 85): CCL 39, 1176.

52 Por. Łk 10, 21, gdy Jezus «rozradował się w Duchu Świętym i rzeki: "Wysławiam Cię, Ojcze. . . "».

53 Por. Dz 2, 42.

54 Por. Mt 6, 6.

55 Por. KL 12.

56 Por. tamże, 83-84.

57 Por. tamże, 88.

58 Tamże, 94.

59 DP 5.

60 DB 30.

61 KL 5.

62 Por. tamże, 83 i 98.

63 Tamże, 7.

64 Por. tamże, 10.

65 Tamże, 33.

66 Por. KL 24.

67 Por. tamże, 33.

68 1 Tes 5, 17.

69 Por. Hbr 13, 15.

70 KL 84.

71 Tamże, 85.

72 Por. tamże, 83.

73 KK 50; por. KL 8 i 104.

74 KK 48.

75 Por. Rz 8, 19.

76 Por. KL 83.

77 Por. Hbr 5, 7.

78 Por. DP 6.

79 Por. KK 41.

80 Por. niżej, nr 24.

81 Por. DZ 7.

82 KL 10.

83 Tamże, 2.

84 Por. J 15, 5.

85 Por. KL 86.

86 Por. Ef 2, 21n.

87 Por. Ef 4, 13.

88 Por. KL 2.

89 Por. tamże, 90; św. Benedykt, Reguła monastyczna, rozdz. 19.

90 Por. DP 14; DFK 8.

91 Por. KL 26.

92 Por. tamże, 41.

93 DB 11.

94 KL 42; por. DA 10.

95 Por. KL 26 i 84.

96 Por. DM 17.

97 DB 15.

98 Por. KL 100.

99 Por. DP 5.

100 Por. niżej, nr 100-109.

101 DB 33; por. DZ 6. 7. 15; DM 15.

102 Por. KL 99.

103 Por. KL 100.

104 Por. J 4, 23.

105 Por. DWCH 2; DA 16.

106 Por. DA 11.

107 Por. DP 13.

108 Por. KL 41; KK 21.

109 Por. KK 26; DB 15.

110 Por. DP 13.

111 Por. tamże, 5.

112 Por. J 10, 11; 17, 20. 23.

113 Por. KL 90.

114 Por. KK 41.

115 Por. KPK, kanony 276 § 2, 3° i 1174 § 1.

116 Por. KO 25; DP 13.

117 Por. KPK, kan. 276 § 2, 3°; Paweł VI, motu proprio Sacrum Diaconatus ordinem, 18 czerwca 1967, nr 27: AAS 59 (1967) 703.

118 Por. Św. Kongr. Obrzędów, instr. Inter Oecumenici, 26 września 1964, nr 78b: AAS 56 (1964) 895.

119 Por. KL 95.

120 Por. Dz 4, 32.

121 Por. KL 100.

122 Por. tamże, 26. 28-30.

123 Por. tamże, 27.