Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów
Ogólne wprowadzenie do Liturgii Godzin
(17.06.2005)
- Kategoria tekstu: Dokumenty Stolicy Apostolskiej
- Źródło przedstawianego tekstu: Liturgia Godzin (wyd. 2, Pallottinum 2006) (zob. PDF)
- Dokument sprawdzony
- Rozdział I: Znaczenie Liturgii Godzin w życiu Kościoła
- Rozdział II: Uświęcenie dnia, czyli poszczególne części Liturgii Godzin
- Rozdział III: Poszczególne części Liturgii Godzin
- I. Psalmy oraz ich powiązanie z modlitwą chrześcijańską
- II. Antyfony oraz inne teksty pomagające do modlitewnego odmawiania psalmów
- III. Sposób odmawiania psalmów
- IV. Zasady układu psalmów w Liturgii Godzin
- V. Pieśni ze Starego i Nowego Testamentu
- VI. Czytanie Pisma świętego
- VII. Czytania z pism Ojców Kościoła i autorów kościelnych
- VIII. Czytania hagiograficzne
- IX. Responsoria
- X. Hymny i pieśni niebiblijne
- XI. Prośby, Modlitwa Pańska i modlitwa końcowa
- XII. Święte milczenie
- [Przypisy – tyt. red.]
- Rozdział IV: Obchód dni liturgicznych w ciągu roku
- Rozdział V: Przepisy dotyczące zachowania się podczas oficjum odprawianego w chórze lub wspólnie
- Uwagi: do wydania Liturgii Godzin w języku polskim
- Wydanie drugie. Data dokumentu 2005-06-17 wg dekretu wydawniczego do zatwierdzonego tłumaczenia polskiego. Oryginalny dokument ogłoszony 1985-04-07 (wyd. 2). Dostosowano formatowanie tytułów zgodnie ze standardem bazy. W oryginalnym dokumencie numeracja kolejnych punktów jest w kolorze czerwonym.
Aby przechodzić między sekcjami, posłuż się spisem treści (powyżej w zakładkach).
204. Oficjum niedzieli rozpoczyna się od I Nieszporów (w sobotę). Wszystko bierze się z psałterza z wyjątkiem części własnych.
207. Usilnie się zaleca, tam gdzie to jest możliwe, aby odprawiano z udziałem wiernych, zgodnie ze starodawną tradycją, przynajmniej Nieszpory1.
209. Ci, którzy w Wielki Czwartek uczestniczą w Mszy św. Wieczerzy Pańskiej, a w Wielki Piątek w uroczystej liturgii ku czci Męki Pańskiej, nie odmawiają Nieszporów tego dnia.
210. W Wielki Piątek i Wielką Sobotę należy, w miarę możności, odprawić przed Jutrznią Godzinę czytań z udziałem wiernych.
211. W Wielką Sobotę nie odmawiają Modlitwy na zakończenie dnia ci, którzy uczestniczą w Wigilii Wielkanocnej.
212. Wigilia Wielkanocna zastępuje Godzinę czytań. Ci, którzy w niej nie uczestniczą, powinni odczytać przynajmniej cztery jej czytania wraz z pieśniami i modlitwami. Wypada wybrać czytanie z Księgi Wyjścia, z proroctwa Ezechiela, z listu Apostoła oraz z Ewangelii. Następnie odmawia się hymn Ciebie, Boże, chwalimy i modlitwę dnia.
213. Wszyscy mają odmówić Jutrznię Niedzieli Wielkanocnej. Wypada uroczyście odprawić Nieszpory dla uczczenia wieczornej pory tego świętego dnia i wspomnienia ukazania się Pana uczniom. Należy zachować miejscowy zwyczaj, tam gdzie on istnieje, odprawiania w Wielkanoc tzw. Nieszporów chrzcielnych, w czasie których uczestnicy udają się procesjonalnie przy śpiewie psalmów do chrzcielnicy.
214. Charakter wielkanocny nadają Liturgii Godzin: aklamacja Alleluja, którą kończą się prawie wszystkie antyfony (por. nr 120), ponadto specjalne hymny, antyfony i prośby oraz własne czytania wyznaczone na poszczególne Godziny.
215. W noc Narodzenia Pańskiego wypada przed Mszą św. odprawić uroczystą wigilię, wykorzystując teksty Godziny czytań. Wszyscy uczestniczący w tej wigilii nie odmawiają Modlitwy na zakończenie dnia.
217. W uroczystości oraz święta Pańskie Liturgię Godzin odprawia się zgodnie z przepisami podanymi w nr. 225-233 z uwzględnieniem koniecznych zmian.
218. Obchody ku czci świętych uporządkowano tak, aby nie przesłaniały świąt i okresów, których treścią są misteria zbawienia2, by nie przerywały ciągłości psalmodii oraz czytań, nie powodowały niepotrzebnych powtórzeń i aby każdy ze świętych został uczczony w sposób właściwy. Na tych zasadach opiera się reforma kalendarza dokonana na polecenie Soboru Watykańskiego II oraz sposób uczczenia świętych w Liturgii Godzin, opisany w następnych numerach.
220. Wspomnienia dzielą się na obowiązkowe i dowolne, co przy nich wyraźnie zaznaczono. Dla ustalenia, czy jest wskazane uwzględnić wspomnienie dowolne w Liturgii Godzin odprawianej z udziałem wiernych lub we wspólnocie, trzeba mieć na uwadze dobro wspólne lub prawdziwą pobożność wiernych, a nie jedynie osobiste upodobania celebransa.
221. Jeżeli w tym samym dniu przypada więcej wspomnień dowolnych, należy uwzględnić tylko jedno z opuszczeniem pozostałych.
223. Normy niżej podane odnoszą się zarówno do świętych uwzględnionych w kalendarzu rzymskim, jak i do wymienionych w kalendarzach partykularnych.
226. I i II Nieszpory mają własny hymn, antyfony, czytanie, responsorium i modlitwę końcową. Jeśli brakuje części własnych, należy się posłużyć Tekstami wspólnymi.
W I Nieszporach, zgodnie z tradycją, oba psalmy bierze się z grupy psalmów tzw. wielbiących Laudate; są to psalmy 113(112), 117(116), 135(134), 146(145), 147A(146), 147B(147). Pieśń z Nowego Testamentu podano na swoim miejscu. II Nieszpory mają własne psalmy i pieśń. Prośby są własne lub z Tekstów wspólnych.
227. Jutrznia ma własny hymn, antyfony, czytanie, responsorium i modlitwę końcową. W razie ich braku należy zaczerpnąć te części z Tekstów wspólnych. Psalmy bierze się z niedzieli I tygodnia; prośby są własne lub z Tekstów wspólnych.
228. W Godzinie czytań wszystkie części są własne, tzn. hymn, antyfony i psalmy, czytania i responsoria. Pierwsze czytanie jest wyjęte z Pisma świętego, drugie jest hagiograficzne. Jeżeli jakiegoś świętego czci się tylko lokalnie i kalendarz partykularny nie przewiduje na jego dzień żadnych tekstów własnych, to należy się posłużyć Tekstami wspólnymi.
Na zakończenie Godziny czytań odmawia się hymn Ciebie, Boże, chwalimy oraz podaną na ten dzień modlitwę końcową.
229. W Modlitwie w ciągu dnia (przedpołudniowej, południowej i popołudniowej) odmawia się hymn wyznaczony na ten dzień w psałterzu, chyba że podano inną wskazówkę. Psalmy są dobrane spośród tzw. gradualnych z własną antyfoną, a jeśli ta uroczystość przypada w niedzielę, to psalmy bierze się z niedzieli I tygodnia psałterza. Czytanie i modlitwa końcowa są własne. Niektóre uroczystości Pańskie mają własne psalmy.
230. W Modlitwie na zakończenie dnia wszystko bierze się z niedzieli, odpowiednio po I Nieszporach lub po II Nieszporach.
231. Święta nie mają I Nieszporów z wyjątkiem świąt Pańskich przypadających w niedzielę. Godzinę czytań, Jutrznię i Nieszpory odprawia się jak w uroczystości.
232. W Modlitwie w ciągu dnia (przedpołudniowej, południowej i popołudniowej) odmawia się hymn codzienny. Psalmy i antyfony są z dnia bieżącego, chyba że tradycja lub specjalne względy przemawiają za posłużeniem się antyfoną własną, co zaznaczono na właściwym miejscu. Czytanie i modlitwa końcowa są własne.
234. Nie ma żadnych różnic w strukturze oficjum pomiędzy wspomnieniem obowiązkowym i dowolnym, jeżeli takie się obchodzi, z wyjątkiem wspomnień dowolnych przypadających w okresach uprzywilejowanych.
235. W Godzinie czytań, Jutrzni i Nieszporach:
a) psalmy i antyfony są z dnia bieżącego w psałterzu, wyjąwszy wspomnienia mające własne antyfony lub psalmy, co zaznaczono na właściwym miejscu;
b) w razie braku następujących tekstów własnych: antyfony Wezwania, hymnu, czytań krótkich, antyfon do pieśni Zachariasza i pieśni Maryi oraz próśb, odnośne teksty bierze się z Tekstów wspólnych lub z dnia bieżącego w psałterzu;
c) modlitwa końcowa jest o świętym;
d) w Godzinie czytań pierwsze czytanie z Pisma świętego i jego responsorium bierze się z dnia bieżącego. Drugie czytanie jest hagiograficzne, z responsorium własnym lub z Tekstów wspólnych. Jeżeli wspomnienie nie ma własnego czytania hagiograficznego, należy się posłużyć czytaniem patrystycznym przewidzianym na dzień bieżący.
Nie odmawia się hymnu Ciebie, Boże, chwalimy.
236. Modlitwa w ciągu dnia (przedpołudniowa, południowa i popołudniowa) oraz Modlitwa na zakończenie dnia są z dnia bieżącego.
237. Opuszcza się wspomnienia przypadające w niedziele, uroczystości i święta oraz w Środę Popielcową, w Wielkim Tygodniu i podczas Oktawy Wielkanocy.
238. Nie uwzględnia się wspomnienia obowiązkowego, i to nawet w kalendarzach partykularnych, w następujące dni: od 17 do 24 grudnia, w oktawie Narodzenia Pańskiego i w okresie Wielkiego Postu. Jeżeli te wspomnienia przypadają w danym roku w okresie Wielkiego Postu, można je obchodzić w tym roku jako wspomnienia dowolne.
239. Jeśli w wymienionych okresach pragnie się uczcić wspomnienie jakiegoś świętego, należy zachować, co następuje:
a) w Godzinie czytań po czytaniu patrystycznym podanym na dzień bieżący tego okresu i jego responsorium dodaje się czytanie hagiograficzne z responsorium i odmawia się modlitwę końcową o świętym;
b) w Jutrzni i Nieszporach, po modlitwie końcowej, opuściwszy jej zakończenie, można dodać antyfonę (własną lub z Tekstów wspólnych) oraz modlitwę o świętym.
240. W soboty Okresu Zwykłego, w które dopuszcza się wspomnienie dowolne, można obchodzić wspomnienie dowolne o Najświętszej Maryi Pannie. Ma ono w Godzinie czytań swoje własne drugie czytanie.
241. W chórze oraz przy wspólnym odmawianiu oficjum należy się trzymać kalendarza własnego, tzn. diecezjalnego, instytutu zakonnego lub danego kościoła3. Członkowie instytutów zakonnych obchodzą wraz z diecezją poświęcenie katedry i święta głównych patronów miejsca lub terytorium, na którym przebywają4.
242. Każdy duchowny lub zakonnik, zobowiązany z jakiegokolwiek tytułu do odprawiania Liturgii Godzin, czyni zadość temu obowiązkowi również i wtedy, gdy uczestniczy we wspólnym oficjum według innego kalendarza albo w innym obrządku.
243. W odmawianiu prywatnym można się stosować do kalendarza lokalnego albo do kalendarza własnego. Nie jest to jednak dozwolone w uroczystości i święta kalendarza własnego5.
244. W dni, które dopuszczają wspomnienia dowolne, można dla słusznych powodów wybrać oficjum jednego ze świętych wpisanych do Martyrologium Rzymskiego lub do jego dodatku prawnie zatwierdzonego. Oficjum to odprawia się tak jak we wspomnienia dowolne (por. nr 234-239).
245. Oficjum wotywne można odprawiać z powodów natury publicznej lub z pobudek pobożności, np. z okazji pielgrzymki, święta lokalnego albo uroczystości zewnętrznej świętego, i wolno je odprawiać w całości lub częściowo. Nie jest to jednak dopuszczalne w uroczystości, niedziele Adwentu, Wielkiego Postu i Wielkanocy, oraz w Środę Popielcową, w Wielkim Tygodniu, w Oktawie Wielkanocy i we Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych (2 listopada).
246. W niektórych poszczególnych wypadkach można zamienić pewne części oficjum na inne, pod warunkiem jednak nienaruszania struktury danej Godziny i przestrzegania zasad niżej podanych.
247. Nigdy nie wolno zamieniać tekstów własnych lub dostosowanych do danego dnia. Dotyczy to antyfon, hymnów, czytań, responsoriów i modlitwy końcowej, a często także i psalmów. Powyższy przepis odnosi się do następujących dni: niedziel, uroczystości i świąt Pańskich umieszczonych w kalendarzu ogólnym, okresu Wielkiego Postu oraz Wielkiego Tygodnia, dni w Oktawie Wielkanocy i Narodzenia Pańskiego, dni od 17 do 24 grudnia.
Zamiast psalmów niedzielnych bieżącego tygodnia można wybrać psalmy z niedzieli innego tygodnia, a nawet jeśli oficjum odprawia się z udziałem wiernych, wolno odmawiać psalmy tak dobrane, aby stopniowo doprowadzać wiernych do ich zrozumienia.
248. W Godzinie czytań zawsze należy zachować czytania bieżące, ponieważ życzenie Kościoła, "by w określonej liczbie lat odczytać ludowi ważniejsze części Pisma świętego"6, odnosi się także do Liturgii Godzin.
Należy więc w okresach Adwentu, Narodzenia Pańskiego, Wielkiego Postu i Wielkanocnym trzymać się w Godzinie czytań kolejności czytań ustalonej dla tych okresów. W Okresie Zwykłym dla słusznych powodów wolno w danym dniu lub przez kilka dni wybrać czytania przeznaczone na inne dni, albo nawet inne jeszcze czytania z Pisma świętego. Wolno tak postępować np. z okazji rekolekcji, zebrań duszpasterskich, modlitw o jedność Kościoła itp.
249. Jeżeli kolejność czytań jest przerwana przez uroczystość, święto lub inny obchód liturgiczny, można w ciągu tego tygodnia, biorąc pod uwagę układ jego czytań, albo połączyć czytania opuszczone z czytaniami bieżącymi, albo spośród wymienionych tekstów czytać te, które się uważa za ważniejsze.
250. Ze słusznych powodów można w Godzinie czytań zamiast drugiego czytania przeznaczonego na ten dzień wybrać inne czytanie z tego samego okresu, podane czy to w Liturgii Godzin, czy też w Lekcjonarzu z czytaniami patrystycznymi (nr 161). Ponadto w Okresie Zwykłym oraz, jeśli uzna się to za wskazane, nawet w okresach Adwentu, Narodzenia Pańskiego, Wielkiego Postu i Wielkanocnym można czytać w sposób ciągły dzieło któregoś z Ojców Kościoła, byleby tylko treść tego czytania odpowiadała czytaniom Pisma św. oraz duchowi danego okresu liturgicznego.
251. Czytania krótkie, modlitwy, pieśni i prośby podane na poszczególne dni powszednie danego okresu mogą być użyte również i w inne dni tygodnia tego samego okresu.
252. Zasadniczo należy się trzymać kolejności psałterza rozłożonego na cztery tygodnie7, jednakże ze względu na pożytek duchowy lub duszpasterski wolno zamiast psalmów wyznaczonych na określony dzień wybrać psalmy wyznaczone na tę samą Godzinę w innym dniu.
W wyjątkowych okolicznościach wolno także dobrać inne odpowiednie psalmy i teksty, podobnie jak w oficjum wotywnym.
1 KL 100.
2 KL 111.
3 Por. Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza, nr 52.
4 Por. tamże, nr 52 c.
5 Por. Tabela pierwszeństwa dni liturgicznych, nr 4 i 8, s. 101 i 102.
6 KL 51.
7 Por. wyżej, nr 100-109.