Papież Paweł VI
Ministeria Quaedam
List Apostolski Motu Proprio zawierający odnowę kościelnej dyscypliny dotyczącej tonsury, święceń niższych i subdiakonatu w Kościele Łacińskim
(15.08.1972)

PAWEŁ VI

PEWNE POSŁUGI dla prawidłowego sprawowania Bożego kultu i służenia Ludowi Bożemu zostały ustanowione przez Kościół stosownie do potrzeb już w bardzo dawnych czasach. Powierzano w ten sposób wiernym wypełnianie pewnych czynności liturgicznych oraz dzieł miłości, dostosowywanych do zmieniających się okoliczności. Przekazywanie tych obowiązków łączono naj częściej z jakimś specjalnym obrzędem, przez który - po uproszeniu Bożego błogosławieństwa - ktoś z wiernych był ustanawiany dla wykonywania posługi kościelnej w określonym stopniu.

Niektóre z tych posług, złączone ściślej z czynnością liturgiczną, uznano z czasem za przygotowanie do przyjęcia święceń wyższych; i tak ostiariat, lektorat, egzorcystat i akolitat nazwano w Kościele łacińskim święceniami niższymi, ze względu na subdiakonat, diakonat i prezbiterat, które zostały nazwane święceniami wyższymi. Nie wszędzie jednak posługi te były zarezerwowane dla tych, którzy przystępowali do kapłaństwa.

Ponieważ jednak święcenia niższe przechodziły pewną ewolucję, a złączone z nimi liczne funkcje były w praktyce - co i obecnie ma miejsce - wykonywane także przez świeckich, stąd wydaje się rzeczą wskazaną dokonać odnowy tej praktyki i dostosować ją do dzisiejszych wymogów. Chodzi mianowicie o to, ażeby w tych posługach pominąć wszystko, co się zdeaktualizowało, a zachować, co jest użyteczne, wprowadzić, co konieczne, jak również określić, co jest obecnie wymagane od kandydatów do święceń wyższych.

W czasie przygotowań do Powszechnego Soboru Watykańskiego II wielu pasterzy Kościoła skierowało prośby, aby zreformować święcenia niższe oraz subdiakonat. Sobór zaś, chociaż nic nie zarządził w tej materii dla Kościoła łacińskiego, jednak przedstawił pewne zasady, otwierające drogę do rozwiązania sprawy. Nie ulega też wątpliwości, że uchwały Soboru dotyczące ogólnej i uporządkowanej odnowy liturgicznej1, określają również sprawy odnoszące się do posług sprawowanych podczas zgromadzenia liturgicznego, tak, aby w samym sposobie celebracji Kościół ujawniał swoją strukturę w różnych stopniach święceń i posług2. Z tej też racji Sobór Watykański II postanowił, że "w sprawowaniu liturgii każdy, kto wykonuje swoją funkcję - czy to duchowny, czy wierny świecki - powinien w pełni wykonywać wyłącznie tylko to, co należy do niego z natury rzeczy i na podstawie przepisów liturgicznych"3.

Z tym stwierdzeniem łączy się ściśle to, co Sobór mówi nieco wcześniej w tej samej konstytucji: "Matka Kościół bardzo pragnie, aby wszyscy wierni byli wdrażani do pełnego, świadomego i czynnego udziału w obrzędach liturgicznych, jakiego domaga się sama natura liturgii. Na mocy chrztu lud chrześcijański, będąc «wybranym plemieniem, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem Bogu na własność przeznaczonym» (1 P 2, 9; por. 2, 4n) jest uprawniony i zobowiązany do takiego udziału. To pełne i czynne uczestnictwo całego ludu trzeba mieć bardzo na uwadze przy odnowieniu i pielęgnowaniu liturgii. Liturgia jest bowiem pierwszym i niezastąpionym źródłem, z które go wierni czerpią prawdziwie chrześcijańskiego ducha. Dlatego duszpasterze w całej swej pastoralnej działalności powinni gorliwie dążyć do zapewnienia takiego udziału przez należyte wychowanie wiernych"4.

W odniesieniu do zachowania pewnych funkcji i dostosowania ich do współczesnych wymagań, należy mieć na uwadze przede wszystkim te, które łączą się ściślej z posługą słowa i ołtarza. W Kościele łacińskim funkcje te nazywają się lektoratem, akolitatem i subdiakonatem. Wypada w ten sposób je zachować i przystosować, aby odtąd były tylko dwie posługi: mianowicie "lektorat" i "akolitat", obejmujące również dotychczasowe funkcje subdiakona.

Konferencje Biskupów mogą zwrócić się do Stolicy Apostolskiej, aby - oprócz funkcji wspólnych dla całego Kościoła łacińskiego - mogły zachować lub wprowadzić na własnym terytorium również inne, które dla specjalnych racji uznają za konieczne lub bardzo pożyteczne. Mogą to być np. funkcje ostiariusza, egzorcysty i katechety5, czy jeszcze inne powierzane tym, którzy są przeznaczani dla dzieł miłosierdzia, jeżeli ta posługa nie jest powierzana diakonom.

Wskazane jest, by zgodnie z obiektywnym stanem rzeczy i współczesną mentalnością, wspomnianych posług nie nazywać więcej święceniami niższymi. Udzielanie tych posług nie należy nazywać "święceniem", lecz "ustanowieniem". Natomiast za duchownych należy uznać tylko tych, którzy otrzymali diakonat. W ten sposób lepiej uwidoczni się różnica między duchownymi i świeckimi; między tym, co właściwe jest duchownym i im zarezerwowane, a tym, co może być zlecane również świeckim. Wreszcie jaśniej ukaże się wzajemne po wiązanie, wyrażające się w tym, że "kapłaństwo wspólne wiernych i kapłaństwo służebne, czyli hierarchiczne, chociaż różnią się istotą, a nie tylko stopniem, są sobie jednak wzajemnie przyporządkowane; jedno i drugie bowiem we właściwy sobie sposób uczestniczy w jednym kapłaństwie Chrystusa"6.

Po dojrzałym rozważeniu wszystkiego, po wysłuchaniu opinii biegłych, zasięgnięciu zdania Konferencji Biskupów i uwzględnieniu ich opinii oraz po porozumieniu się z czcigodnymi naszymi Braćmi, członkami zainteresowanych Kongregacji - Naszą Apostolską powagą wydajemy zamieszczone poniżej przepisy. Jeżeli i na ile to potrzebne, odwołujemy obowiązujące dotychczas przepisy Kodeksu Prawa Kanonicznego. Nowe zaś przepisy promulgujemy niniejszym Listem.

I. Znosi się tonsurę. Włączenie do stanu duchownego następuje przez diakonat.

II. Święcenia nazywane dotychczas niższymi należy nazywać odtąd "posługami".

III. Posługi te mogą być powierzane wiernym świeckim, a więc nie są już więcej zarezerwowane tylko dla kandydatów do sakramentu święceń.

IV. Dwie są posługi obowiązujące w całym Kościele łacińskim, przystosowane do współczesnych potrzeb, a mianowicie lektorat i akolitat. Czynności zaś powierzane dotychczas subdiakonowi zostają przekazane lektorowi i akolicie. Nie ma zatem odtąd w Kościele łacińskim wyższego święcenia subdiakonatu. Wszakże możliwą jest rzeczą, by - gdy takie zdanie wyrazi Konferencja Biskupów - akolitę nazywać także subdiakonem.

V. Lektor jest ustanawiany do czytania słowa Bożego w zgromadzeniu liturgicznym, co stanowi istotę jego posługi. Z tej racji lektor wykonuje czytania Pisma Świętego (oprócz Ewangelii); jeżeli nie ma psałterzysty, śpiewa psalm responsoryjny; może także podawać intencje modlitwy powszechnej, gdy nie ma diakona lub kantora kieruje śpiewem oraz uczestnictwem wiernych; przygotowuje wiernych do godnego przyjęcia sakramentów. Jeżeli zajdzie potrzeba, może przygotowywać wiernych do czytania Pisma Świętego podczas liturgii, gdy będą do tego czasowo wyznaczani. Aby mógł owocniej i doskonalej wypełniać posługę, powinien ustawicznie rozważać Pismo Święte.

Lektor, świadomy swego zadania, powinien ze wszelkich sił dążyć do tego i podjąć odpowiednie środki, ażeby z każdym dniem pogłębiał w sobie żywe umiłowanie Pisma Świętego i coraz głębiej w nie wnikał, dzięki czemu będzie się stawał coraz doskonalszym uczniem Pańskim.

VI. Akolita jest ustanawiany po to, ażeby wspomagał diakona i usługiwał kapłanowi. Przeto jego zadaniem jest pełnić służbę ołtarza, pomagać diakonowi i kapłanowi w wypełnianiu czynności liturgicznych, zwłaszcza podczas sprawowania Mszy Świętej. Ponadto należy do niego - jako do nadzwyczajnego szafarza - udzielanie Komunii Świętej ilekroć nie ma szafarzy, o których mowa w kan. 845 Kodeksu prawa kanonicznego [CIG 1917; obecnie kan. 910 § 2 KPK], ewentualnie nie mogą tego czynić z powodu choroby, podeszłego wieku lub wypełniania innej posługi duszpasterskiej, albo jest wielka liczba wiernych przystępujących do Komunii Świętej. W takich samych nadzwyczajnych okolicznościach będzie można akolicie powierzyć dokonanie wystawienia i schowania Najśw. Sakramentu dla adoracji przez wiernych; nie mogą jednak udzielać błogosławieństwa. Jeżeli zajdzie potrzeba, akolita może przygotować innych wiernych, by czasowo wypełniali funkcję wspomagania kapłana lub diakona podczas czynności liturgicznych, posługując przy mszale, krzyżu, świecach albo pełniąc inne czynności. Swoje posługi tym lepiej wypełni, im z większą pobożnością będzie brał udział w Najśw. Eucharystii, posilał się nią i rozważał jej tajemnicę.

Akolita, przeznaczony w sposób szczególny do służby ołtarza, powinien się zapoznać z tym wszystkim, co jest związane z publicznym kultem Bożym, starać się wniknąć w wewnętrzne i duchowe jego znaczenie tak, by cały ofiarowywał się codziennie Bogu i był dla wszystkich obecnych w kościele przykładem powagi i szacunku, otaczając szczerą miłością mistyczne Ciało Chrystusa, czyli Lud Boży, zwłaszcza słabych i chorych.

VII. Ustanowienie lektora i akolity, zgodnie z czcigodną tradycją Kościoła, rezerwuje się dla mężczyzn.

VIII. Kandydatom do tych posług stawia się następujące wymagania:

a) Przedstawia Ordynariuszowi (tj. Biskupowi, a w kleryckich instytutach doskonałości, wyższemu przełożonemu) dobrowolnie sporządzoną i własno ręcznie podpisaną prośbę. Do Ordynariusza należy decyzja w tej sprawie;

b) Odpowiedni wiek i szczególne przymioty, określone przez Konferencję Biskupów;

c) Szczera wola wiernego służenia Bogu i ludowi chrześcijańskiemu.

IX. Posług tych udziela ordynariusz (a więc biskup, a w kleryckich instytutach doskonałości wyższy przełożony), z zastosowaniem obrzędu liturgicznego przewidzianego przy ustanawianiu lektora i akolity. Obrzęd musi być zatwierdzony przez Stolicę Apostolską.

X. Należy zachować odstęp czasu - określony przez Stolicę Apostolską lub Konferencje Biskupów - między udzielaniem lektoratu i akolitatu, ilekroć udziela się tym samym osobom obydwu posług.

XI. Kandydaci do diakonatu i kapłaństwa mają obowiązek - o ile jeszcze nie przyjęli - przyjąć i przez odpowiedni czas wykonywać posługi lektora i akolity, aby w ten sposób lepiej przygotować się do przyszłego podjęcia posługi słowa i ołtarza. Stolica Apostolska rezerwuje sobie dyspensowanie wspomnianych kandydatów od przyjmowania posługi lektora i akolity.

XII. Udzielenie posług lektoratu i akolitatu nie daje przyjmującemu prawa otrzymywania wynagrodzenia świadczonego przez Kościół.

XIII. Obrzęd ustanowienia lektora i akolity zostanie ogłoszony w najbliższym czasie przez kompetentne Dykasterium Kurii Rzymskiej.

Powyższe normy wchodzą w życie dnia 1 stycznia 1973 roku.

Nadajemy moc wszystkiemu, co zostało zarządzone tym Listem, wydanym z własnej inicjatywy. Tracą moc jakiekolwiek przeciwne przepisy.

[Przypisy – tyt. red.]

1 Por. KL nr 62 i 21.

2 Por. Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego [editio typica altera] nr 58 [editio typica tertia nr 91].

3 KL nr28.

4 KL nr 14.

5 Por. DM nr 15 i 17.

6 KK nr 10.