Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów
List do Konferencji Biskupów na temat „Imienia Boga”
(29.06.2008)

Eminencjo, Najdostojniejszy Księże Kardynale/

Ekscelencjo, Najdostojniejszy Księże Biskupie,

Zgodnie ze wskazówkami Ojca Świętego, w porozumieniu z Kongregacją Nauki Wiary, Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, uznaje za stosowne podać do wiadomości Konferencji Biskupów następujący wykład dotyczący tłumaczenia i wymawiania, w środowisku liturgicznym, Imienia Bożego zawartego w świętym tetragramie, dołączając do niego część z odpowiednim rozporządzeniem.

I - Część zawierająca wykład

1 - Słowa Pisma Świętego, zawarte w Starym i Nowym Testamencie wyrażają prawdy, które przewyższają ograniczenia nadane przez czas i miejsce. Są one Słowem Bożym w słowie ludzkim, i poprzez te słowa życia, Duch Święty wprowadza wiernych w znajomość całej prawdy i sprawia, że słowo Chrystusa mieszka w wierzących z całym swoim bogactwem (por. J 14,26; 16,12-15). Każde nowożytne tłumaczenie ksiąg biblijnych zamierza być wierną i staranną przekładnią tekstów oryginalnych, tak aby Słowo Boże, zapisane w świętych tekstach, było strzeżone i przekazywane w sposób integralny i wierny. Takie zobowiązanie literackie wymaga tłumaczenia tekstu oryginalnego jak najbardziej całościowo i dokładnie, bez uciekania się do zaniedbań lub dodatków do treści, i bez wprowadzania komentarzy lub wyraźnych parafraz, które nie należą do tekstu świętego.

Kiedy mówi się o świętym, własnym imieniu Boga, wierność i szacunek ze strony tłumaczy muszą być najwyższe. W szczególności, jak podaje nr 41 Instrukcji Liturgiam authenticam, «według niepamiętnej tradycji, widocznej w sposób wyraźny w wersji Septuaginty, imię Boga Wszechmogącego, wyrażone w języku hebrajskim za pomocą świętego tetragramu i przetłumaczone w języku łacińskim słowem "Dominus", ma być oddane w każdym języku narodowym poprzez słownictwo o równowartościowym znaczeniu» [«Iuxta traditionem ab immemorabili receptam, immo in (...) versione "LXX virorum" iam perspicuam, nomen Dei omnipotentis, sacro tetragrammate hebraice expressum, latine vocabulo "Dominus", in quavis lingua populari vocabulo quodam eiusdem significationis reddatur»].

Pomimo tak jasnego określenia, w ostatnich latach przyjęło się używanie wymowy imienia własnego Boga Izraela, znanego jako święty lub Boży tetragram, tak jak jest to zapisane czterema spółgłoskami alfabetu hebrajskiego w formie יהוה, YHWH. Zwyczaj jego wokalizacji spotyka się zarówno w lekturze tekstów biblijnych wziętych z lekcjonarzy, jak i w modlitwach oraz śpiewach, i występuje w różnych formach pisma i wymowy, jak np. «Yahweh», «Yahwè», «Jahweh», «Jahwè», «Jave», «Jehovah», itp. Dlatego też naszym zamiarem, w obecnym liście, jest wyło- hovah», itp. Dlatego też naszym zamiarem, w obecnym liście, jest wyłożyć niektóre istotne sprawy, które uzasadniają cytowaną powyżej normę i dać rozporządzenia, które należy stosować.

2 - Czcigodna tradycja biblijna Pism Świętych, znanych jako Stary Testament, daje świadectwo serii wezwań Bożych, wśród których jest święte imię Boga objawione w tetragramie YHWH (mn'). Jako wyrażenie nieskończonej wielkości i majestatu Bożego, uznawane było za niewymawialne i w związku z tym w lekturze tekstu świętego było zastępowane alternatywnym imieniem: «Adonay», co znaczy «Pan».

To samo greckie tłumaczenie Starego Testamentu, tak zwana Septuaginta, sięgająca ostatnich wieków poprzedzających erę chrześcijańską, konsekwentnie oddawało tetragram hebrajski greckim słowem Kyrios, co znaczy «Pan». Ponieważ tekst Septuaginty tworzył Biblię pierwszych pokoleń chrześcijańskich języka greckiego, w którym zostały również napisane wszystkie księgi Nowego Testamentu, ci sami wierzący z początków chrześcijaństwa nigdy nie posługiwali się w wymowie tetragramem Bożym. Analogiczna sytuacja miała miejsce wśród chrześcijan języka łacińskiego, którego literatura zaczyna powstawać począwszy od końca II wieku, jak zaświadczają najpierw Vetus latina a następnie Vulgata św. Hieronima: również w tych tłumaczeniach tetragram jest ciągle zastępowany łacińskim słowem «Dominus», odpowiadającym zarówno Adonay po hebrajsku, jak i Kyrios po grecku. Dotyczy to także niedawnego wydania Nova Vulgata, którego Kościół używa w liturgii.

Fakt ten miał ważne implikacje dla samej chrystologii nowotestamentalnej. Rzeczywiście, kiedy św. Paweł, w odniesieniu do Ukrzyżowanego pisze, że «Bóg wywyższył go ponad wszystko i dał mu imię, które jest ponad wszelkie imię» (Flp 2,9), nie ma na myśli niczego innego, jak tylko imię «Pan», gdyż kontynuuje mówiąc: «...i aby każdy język wyznał, że Jezus Chrystus jest Panem» (Flp 2,11; por. Iz 42,8: «Ja jestem Pan: to jest moje imię»). Przypisanie tego określenia Chrystusowi Zmartwychwstałemu odpowiada nie czemu innemu, jak tylko ogłoszeniu Jego boskości. Tytuł ten w rzeczywistości jest używany zamiennie między Bogiem Izraela a Mesjaszem w rozumieniu wiary chrześcijańskiej, podczas gdy nie przynależał on do tytułu mesjańskiego w pojęciu izraelskim. W sensie ściśle teologicznym można go spotkać na przykład już w pierwszej Ewangelii kanonicznej (por. Mt 1,20: «Anioł Pański ukazał się we śnie Józefowi») i widać go również w cytatach pochodzących ze Starego Testamentu (por. Dz 2,20: «Słońce zmieni się w ciemność. zanim przyjdzie wielki dzień Pański» [Jl 3,4]; 1 P 1,25: «Słowo Pana trwa na wieki» [Iz 40,8]). Natomiast we właściwym sensie chrystologicznym, poza cytowanym tekstem Flp 2,9-11, można przypomnieć słowa z Rz 10,9 («Jeśli ustami swoimi wyznasz, że Jezus jest Panem i sercem swoim uwierzysz, że Bóg wskrzesił Go z martwych, osiągniesz zbawienie»), 1 Kor 2,8 («...nie ukrzyżowaliby Pana chwały»), 1 Kor 12,3 («...bez pomocy Ducha Świętego nikt nie może powiedzieć "Jezus jest Panem"») oraz częstą formułę dotyczącą chrześcijanina jako żyjącego «w Panu» (Rz 16,2; 1 Kor 7,22; 1 Tes 3,8; itd.).

3 - Dlatego też pominięcie wymawiania imienia Boga w formie tetragramu ze strony Kościoła ma swoją rację bytu. Oprócz przyczyny porządku czysto filologicznego, istnieje również ta związana z wiernością tradycji kościelnej. Od początku jej istnienia, święty tetragram nie został nigdy wypowiedziany w otoczeniu chrześcijańskim ani przetłumaczony na żaden z języków, w których została przetłumaczona Biblia.

II - Część zawierająca rozporządzenie

W świetle tego, co zostało wyłożone, rozporządza się przestrzeganie tego, co następuje:

1 - W celebracjach liturgicznych, w śpiewach i w modlitwach, nie należy używać ani wymawiać imienia Bożego w formie tetragramu YHWH.

2 - W tłumaczeniach tekstu biblijnego na języki nowożytne, przeznaczonych do użytku liturgicznego w Kościele, należy postępować tak jak to zostało zapisane w nr 40 Instrukcji Liturgiam authenticam, czyli tetragram Boży należy oddać odpowiednikiem Adonay / Kyrios: «Signore», «Lord», «Seigneur», «Herr», «Señor», itd.

3 - W środowisku liturgicznym, przy tłumaczeniu tekstów, w których są obecne jedno po drugim tak słowo hebrajskie Adonay, jak i tetragram YHWH, należy tłumaczyć Adonay słowem «Pan» oraz stosować formę «Bóg» dla tetragramu YHWH, tak samo jeśli chodzi o greckie tłumaczenie – Septuagintę oraz łacińskie – Vulgatę.